Po co uczniom krytyczne myślenie?
W życiu dorosłym podejmujemy wiele decyzji, które przekładają się na jakość naszej egzystencji i poczucie szczęścia. Często wydaje nam się, że pewnych negatywnych sytuacji mogliby uniknąć, gdybyśmy wcześniej potrafili chociażby przewidzieć konsekwencje naszych wcześniejszych czynów. Co jednak zrobić, żeby doprowadzić umysł do takiego poziomu, który umożliwia wybory najbardziej korzystnych rozwiązań danego problemu? Z pewnością warto rozwijać się intelektualnie i nie poprzestawać na biernym przyjmowaniu tego, co mówią nam inni, zwłaszcza jeśli są mniej inteligentni od nas. W tym kontekście sprawdza się przyjęcie postawy krytycznego myślenia, która jest koncepcją rozwoju człowieka i zarazem systemem, wykorzystywanym również w edukacji uczniów w wieku szkolnym. Na drodze poszukiwania alternatyw sprawnego i satysfakcjonującego funkcjonowania w rzeczywistości, warto uwzględnić słowa, których autorem jest znany włoski malarz, rzeźbiarz, muzyk, pisarz, odkrywca, matematyk i architekt, Leonardo da Vinci – „Kto mało myśli, błądzi wiele”. Są one bowiem drogowskazem do właściwego podejścia w nauczaniu dzieci i młodzieży.
Czym jest krytyczne myślenie?
Myślenie krytyczne to takie myślenie, które pozwala obiektywnie zgłębić dane zagadnienie. Pomaga ono budować swoją opinię w sposób niezależny, przemyślany i poukładany. Tego rodzaju postawa polega też na nie przyjmowaniu i bezkrytycznej akceptacji opinii drugiego człowieka czy grupy osób, lecz analizowaniu, interpretacji oraz racjonalnej ocenie faktów na dany temat. Przyjęcie takiego stanowiska sprzyja otwartości na poglądy innych osób i pozbycie się uprzedzeń, a także zdobycie własnego punktu widzenia, w odniesieniu do argumentów i spostrzeżeń, opartych na logicznej analizie i dowodach.
Geneza myślenia krytycznego
Korzenie myślenia krytycznego sięgają czasów starożytnych. Za pierwszego myśliciela krytycznego uznaje się Sokratesa. Ten grecki filozof kierował ambitne pytania wobec swoich uczniów i tym sposobem chciał zachęcić ich do głębszej analizy rzeczywistości. Wybitny uczony deklarował, że jest miłośnikiem mądrości i poszukiwaczem prawdy oraz sam nie posiada wiedzy, której mógłby nauczać. Jego pełna pokory postawa, pozwoliła mu na odkrycie istotnego dla rozwoju człowieka faktu, ubranego w słynne słowa „Wiem, że nic nie wiem”, które wskazują przyszłym pokoleniom drogę do przyjęcia mądrej postawy życiowej, która opiera się na nie poprzestawaniu na tym, co się już potrafi, a otwarcia na ciągłe uczenie się.
Główne założenia i sens myślenia krytycznego
Myślenie krytyczne charakteryzuje się tym, że pozwala nam odróżniać fakty od opinii, rozpoznawać swoje oraz innych emocje, kwestionować oczywistości i tworzyć własne założenia, a także myśleć o konsekwencjach. Dzięki myśleniu krytycznemu potrafimy więc przetwarzać informacje, oceniać i tworzyć logiczne powiązania oraz hipotezy. To główne założenia, które przyczyniają się do podejmowania trafniejszych decyzji, skuteczniejszej obrony przed manipulacjami i zdobycia logicznej wiedzy do wskazywania błędów w rozumowaniu innych. Zatem można przyjąć, że sens myślenia krytycznego tkwi w tym, że pomaga nam ono w codziennym życiu rozeznawać, co jest dla nas lub innych bardziej korzystne oraz w jaki sposób przetwarzać przekazy informacji, które do nas docierają.
W czym pomaga krytyczne myślenie uczniom?
Nie ulega wątpliwości, że krytyczne myślenie pomaga zarówno dorosłym, jak i dzieciom czy młodzieży w sprawnym, samodzielnym funkcjonowaniu życiowym. Jest to bowiem czynnik, który ułatwia rozpoznawać techniki perswazyjne, lepiej rozumieć stanowiska i argumenty innych ludzi, niezależnie oceniać zdobyte informacje, wyciągać wnioski, wychodzić z inicjatywą przedstawiania własnych przekonań, a także dokonywać słusznych wyborów życiowych. Krytyczne myślenie przyczynia się więc pośrednio do bardziej świadomego i kreatywnego życia, przyjmowania postawy osoby wolnej od wydawania zbyt pochopnych osądów, a także precyzyjnego porozumiewania się z innymi ludźmi. Cechy te z pewnością są przydatne, tak w młodym wieku, jak i dojrzałym, chociażby ze względu na osiągnięcie pełnej satysfakcji zawodowej czy zwiększenie szansy na bycie liderem.
Redakcja: Adriana Domeracki